Psikoteknik Değerlendirme

Psikoteknik Değerlendirme, 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu ile Karayolu Taşıma Yönetmeliği uyarınca, Sağlık Bakanlığı tarafından denetlenen onaylı kurumlar tarafından yapılan, bireyin belirli bir işteki yeterliliğinin bir takım testler yardımıyla ölçülmesidir. Psikolog kontrolünde, sürüş simülatörü kullanılarak yapılan bu değerlendirme testinde amaç sürücünün zihinsel ve psikomotor yetenek düzeyinin araç kullanmaya elverişli olup olmadığını gözlemlemektir.

Psikoteknik Değerlendirme ile Neler Ölçülür?

Testlerde sürücülerin algı, dikkat, hafıza ve muhakeme gibi zihinsel özellikleri ile tepki hızı, göz, el ve ayak koordinasyonu gibi yetenek ve becerileri gözlemlenir. Sürücünün tutum, davranış, alışkanlık ve kişisel özelliklerinin ölçülmesi ve sürücülük açısından uygunluğu ya da yeterliliği de bu testler yardımıyla ölçülür.

Sağlık Bakanlığı tarafından uygun görülen, Psikoteknik Değerlendirmede kullanılan testler şunlardır;

Muhakeme Testi (SPM):

Muhakeme yeteneği düşük kişiler bulundukları ortamdaki olayları algılayamadıkları ve sonuç itibariyle gerekli tedbirleri almamaları nedeniyle riskli durumlara düşebilmekte ve kazalara neden olabilmektedirler. Bu testte kişilerin olaylar arasındaki ilişkileri anlama ve analiz etme yetenekleri ölçülür. Olaylar ve olaylardan doğabilecek olası sonuçların sürücü tarafından algılanması sürüş esnasında olası riskli durumlardan uzak durulması sürüş güvenliği açısından son derece önemlidir.

Tepki Hızı ve Kalitesi Testi (DT):

Sesli ve görsel uyarıcıların sürekli ve yoğun bir şekilde kullanıldığı bu test ile, kişinin Stres Altında Tepki Hızı ve Tepki Kalitesi ölçülür.Farklı renk ve şekilde görsel uyaranların yanı sıra, farklı ses tonlarından oluşan uyarıcılara tepki olarak, kişiden test simülatörü üzerindeki ilgili düğme ve pedallar ile tepki vermesi istenir. Uyarıcı hızının giderek artması, kişinin ani değişimleri ne kadar çabuk ve doğru şekilde fark edip tepki verdiği ölçülmesini sağlamış olur.

Hız ve Mesafe Algılama Testi (HMT):

Hız ve mesafe algılama testi ile kişinin, uyaranların hareket hızını ve uyaranlar arası mesafeyi tahmin etme becerisi ölçülür. Bu test sürücü olabilme yeterliliğini belirleyen en önemli unsurlardan birisini oluşturması açısından önemlidir. Hız mesafe tahmin testi sonuçları sürücünün temkinli veya riskli araç kullanma eğilimi hakkında sonuçlar verir.

İkili İşlem Becerisi Testi (İİB):

Görüş Açısı ve Koordinasyon testi olarak ta bilinir. Testte, kişiden dikkatini, karşısında bulunan bir göreve, direksiyon kullanarak yoğunlaştırdığı sırada, 140 derecelik açı içerisinde sağ ve soldan gelen uyaranları fark ederek tepki vermesi istenir. Tepkiler değerlendirilerek uyaranın görüş açısına ne zaman girdiği incelenir.

Görsel Süreklilik Testi (LVT):

Karmaşık görüntülerin bulunduğu bir ortamda, dikkatin belirli bir yönde kontrollü bir şekilde sürdürülüp sürdürülemediğinin gözlemlendiği bir testtir. Bu testte, kişinin görsel olarak karmaşık yapılanmış ve belirsiz ortamlarla başa çıkabilme, görsel bir ortamda dikkat dağıtıcı unsurları gözardı edebilme, dikkat dağıtıcılara karşı direnç gösterebilme, yönlendirici işaretleri takip edebilme ve dikkatin korunabilme becerisi gözlemlenir.

Seçici Dikkat / Dikkat Düzeyi Testi (Signal):

Sürücülerin uzun süre monoton bir ortamda seçici dikkat düzeylerinin düşebileceği ihtimalini göz önüne alındığında ve kazaların ana nedenlerinden birinin dikkat ve konsantrasyon kaybı olduğu düşünüldüğünde sürücülerin dikkat düzeyinin belirlenmesi güvenli sürüş açısından çok önemlidir. Bu testte, adayın, karmaşık uyaranlar arasından belirli uyaranları ayrıştırması istenerek, seçici dikkat düzeyi gözlemlenir.

Trafikte güvenli bir sürüş için yapılan bu değerlendirmeler bilgisayar tabanlı bir sürüş simülatörü vasıtasıyla yapılır. Bu testler sonrasında psikolojik yetersizlikler nedeniyle trafikte tehlike yaratabilecek sürücülerin teşhis edilmesi sağlanırken sürücüler kendi kişisel sürücülük becerilerinin de farkına varmış olacaklardır.

Psikoteknik Değerlendirme Belgesi’nin Geçerlilik Süresi Ne Kadardır?

Psikoteknik Değerlendirme Belgesi’nin geçerlilik süresi 5 yıldır. Ticari araç sürücülerinin her 5 yılda bir yeniden bu belgeyi almaları gerekmektedir.

Psikoteknik Değerlendirme Belgesini Kimler Almak Zorundadır?

2918 sayılı Karayolu Trafik Kanununa dayalı olarak Karayolu Taşıma Yönetmeliğinin 36. maddesi gereğince uluslar arası ve yurtiçi yük ve yolcu taşıma yapan sürücüler, Hız aşımı nedeniyle sürücü belgesi alınan sürücüler, Alkol kullanımı nedeniyle ehliyeti alınan sürücüler, 100 ceza puanı nedeniyle ehliyetine el konulanlar psikoteknik değerlendirme raporu almak zorundadırlar.