Motor Nasıl Çalışır?

Birçoğumuz aracımızın kaputunu açtığımızda ne olduğunu ve ne işe yaradığını bilmediğimiz metal ve plastik parçalardan oluşmuş bir makine ile karşılaşır ve meraklı gözlerle şöyle bir süzeriz. Burada neler oluyor da depoya doldurduğumuz yakıt, bizi ve bu koca kütleyi nasıl harekete geçiriyor.

Daha önce motor ve motoru oluşturan parçaları kısaca anlatmaya çalışmıştım. Burada ise bu parçaların birbirleriyle uyum içinde çalışarak, hareketi nasıl meydana getirdiklerini anlatmaya çalışacağım.

1876 yılında Alman mühendis Nikolaus Otto tarafından bulunan Otto çevirimi, benzinli motorun çalışma prensibini oluşturmaktadır. Çevrimin dört aşamadan oluşuyor olması, bu sistem ile çalışan motorlara dört zamanlı motor ismini verir.

İçten yanmalı motorların en önemli örneği olan benzinli motorlar, yanma odası içerisine emme manifoltundan alınan hava-yakıt karışımının buji ile ateşlenmesi sonucunda pistonu aşağı ittirmesi prensibine dayalı olarak çalışır. Ateşleme, distribütör tarafından ayarlanmış bir düzen içerisinde bujiler tarafından yapılır.

OTTO ÇEVİRİMİ (Dört Zamanlı Çevirim)

Kendi adından da anlaşılacağı gibi, dört zamanlı içten yanmalı motor dört temel adım üzerine çalışır

        1) Emme zamanı

        2) Sıkıştırma zamanı

Dört zamanlı motorun
çalışma evreleri
OTTO çevirimi

        3) Ateşleme zamanı

        4) Egzoz zamanı

1- Emme zamanı: Karbüratörden gelen benzin-hava karışımı, emme sübabının açılması ile silindir içine çekilir.

2- Sıkıştırma zamanı: Piston yukarı çıkarak benzin-hava karışımını sıkıştırır.

3- Ateşleme zamanı: Sıkışan ve ısınan karışım, bujiden çıkan kıvılcım ile tutuşur. Oluşan patlama ile piston aşağı doğru itilir. Hareket gücü bu aşamada üretilmiş olur.

4- Egzoz zamanı: Egzoz zamanında ise pistonun yukarı hareketi ile yanma sonucu oluşan gazlar egsoz sübabından dışarı atılır ve bir çevrim tamamlanarak, diğer çevrim yeniden başlar.

DİZEL MOTOR NASIL ÇALIŞIR

Benzinli motorlarla temelde birçok özelliği aynıdır. Tek farkı piston içerisinde sıkıştırılan yakıt+hava karışımı değil sadece hava olmasıdır. Sıkıştırılan hava belirli bir basınç ve sıçaklığa ulaştığında yüksek basınçlı enjektörden yakıt püskürtülür ve sıkışan sıcak havanın içerisinde yakıtın patlaması ile piston aşağı doğru itilir.

Dört zamanlı dizel motorun çalışma zamanları:

1- Emme: Silindire temiz havanın alınması

2- Sıkıştırma : Silindire alınan havanın sıkıştırılması

3- Ateşleme : Sıkıştırılan havanın üzerine yakıtın enjektörle püskürtülerek yanması

4- Egzoz : Silindir içinde kalan artık gazların dışarıya atılması.

Motor ve Motoru Oluşturan Başlıca Parçalar

MOTOR NEDİR?

Günümüzde kullanılan taşıma araçlarına hareket kazandıran, çeşitli enerji kaynaklarını mekanik enerjiye çeviren makinalar motor olarak adlandırılır. Motorlar yapılarına, çalışma prensiplerine ve kullandıkları enerji kaynaklarına göre çok fazla çeşitlilik gösterirler.

Peki! Sizce kaç çeşit motor vardır? Gelin bu sorunun cevabını motor çeşitlerini aşağıdaki gibi sınıflandırarak bulmaya çalışalım.

Motor Çeşitleri

Zamanlarına Göre:

1- Dört zamanlı motorlar

2- İki zamanlı motorlar

Kullandıkları Enerji Kaynaklarına Göre:

1- Benzinli motorlar

2- Dizel motorlar

3- LPG motorlar

4- Elektrikli motorlar (Elektrik motorları hakkında ilerde bilgi verilecektir.) 

Yakıtın Yanma Yerine Göre:

1- İçten yanmalı motorlar

2- Dıştan yanmalı motorlar

Yapım Özelliklerine Göre:

1- Sıra tipi

2- Birbirlerinin karşılarına yatık (Düz, hafif, eğik, boksör tipi)

3- Sıra halinde bir açı ile birleştirilmiş (V tipi)

4- Daire şeklinde (Yıldız tipi)

Silindir Sayılarına Göre:

1- Tek silindirli

2- Çok silindirli

Soğutma Sistemlerine Göre:

1- Su soğutmalı

2- Hava soğutmalı

MOTORU OLUŞTURAN PARÇALAR NELERDİR?
ONLARI İŞLEVLERİ İLE TANIMAYA ÇALIŞALIM

1- Silindir Bloğu: İçinde silindirlerin bulunduğu ve motor parçalarını üzerinde taşıyan ana parçadır.

2- Silindir Kapağı: Silindir bloğu üzerini kapatan ve yanma odalarını meydana getiren kapaktır.

3- Karter: Motor yağına depoluk görevi yapan, silindir bloğunun altındaki parçadır.

4- Supap Kapağı: Motor üzerindeki supap (külbütör) mekanizmasını dış etkilerden koruyan kapaktır.

5- Radyatör: Soğutma suyunun bulunduğu depodur.

6- Karbüratör: Belirli oranlarda Benzin-Hava karışımının meydana geldiği parçadır.

7- Hava Filtresi: Silindirlere giren havayı filtreler.

8- Manifoldlar: Emme ve egzoz manifoldu olmak üzere iki tipi vardır. Emme manifoldu hava yakıt karışımını silindirlere, egzoz manifoldu yanmış gazları dışarıya taşıyan borulardır.

9- Yağ Filtresi: Motor yağı içindeki yabancı maddeleri fitreler.

10- Endüksiyon Bobini (Ateşleme): Aküden elde edilen voltajı 15.000-25.000 volta yükselten parçadır.

11- Buji: Benzin-Hava karışımını ateşleyerek, tutuşturan parçadır.

12- Konjektör (regülatör): Şarj dinamosunun ürettiği elektriği doğru akıma çeviren ve 12 volt değerinde düzenleyen parçadır. Elde edilen enerji, aküyü şarj etmekte ve elektrik devrelerini beslemekte kullanılır.

13- Enjektör: Dizel motorlarda yakıt püskürten parçadır.

14- Krank Mili: Pistonların bağlı olduğu, motorun çalışması sonucu elde edilen hareketin ve gücün motordan alınmasına yarayan mildir.

15- Piston: Silindir içerisinde hareket eden ve hareketi krank miline iletmesine yardımcı olan parçadır.

16- Piston (biyel) Kolu: Pistonun doğrusal hareketini krank miline ileten parçadır.

17- Yağ Pompası: Karterdeki yağı basınçla hareketleri parçalara gönderir. Motor çalışmadığı sürece tüm yağ kartere iner.

18- Yakıt Pompası (benzin otomatiği): Yakıtı yakıt deposundan, basınçla karbüratöre gönderen parçadır.

19- Distribütör: Benzinli motorlarda ateşleme sırasına göre bujilere elektrik enerjisi gönderen parçadır.

20- Marş Motoru: Motora ilk hareket veren parçadır. Elektrik enerjisini hareket enerjisine çevirir.

21- Alternatör (şarj dinomosu): Araç için gerekli elektrik enerjisini üreten parçadır. Hareket enerjisini elektrik enerjisine çevirir.

22- Su Pompası (devir daim): Suyun silindir içindeki kanallarda dolaşmasını sağlar.

23- Enjektör Pompası: Dizel motorlarda yakıtı basınçla enjektörlere gönderen parçadır.